A parasitoloxía é unha ciencia que estuda o fenómeno do parasitismo. A principal tarefa desta ciencia é estudar a relación entre parasitos e hóspedes, a súa influencia entre si, que tamén depende dos factores ambientais.
Debido ao aumento da migración da poboación (o desenvolvemento do turismo, debido ao aumento do número de persoas que chegan de diferentes países), o papel da ciencia do parasitismo no coidado da saúde do mundo moderno aumentou varias veces. Consideremos a continuación cales son os parasitos que poden vivir no corpo humano e cales son os síntomas que poden xurdir de varias infestacións.
O número de persoas con inmunodeficiencia aumentou, incluíndo pacientes con infección polo VIH, e tamén debido ao progreso da medicina asociada ao uso da quimioterapia e ao desenvolvemento da transplantoloxía.
Todo isto leva ao feito de que a maioría das enfermidades (infestacións) causadas por parasitos, que adoitan ocorrer sen complicacións ou sen ningún síntoma, poden ser mortais en persoas cun sistema inmunitario debilitado.
A resposta á introdución de organismos parasitarios en tales pacientes difire moito da reacción habitual, o que leva á aparición de formas agudas e atípicas da enfermidade.
Ademais, a actividade da poboación humana provoca cambios globais nas condicións climáticas e na paisaxe natural, o que leva á propagación de vectores de infeccións desde zonas endémicas a outras áreas e rexións.
A parasitoloxía médica divídese en varias seccións dependendo da pertenza de organismos parasitarios a varios grupos: parasitos protozoarios, parasitos helmintos, artrópodos parasitos, etc. Así, a ciencia divídese en:
- Protozooloxía médica (estudo de protozoos parasitarios, síntomas e tratamento dos protozoos);
- Helmintoloxía médica (estudo dos vermes helmintos parasitarios, síntomas e tratamento das infeccións por helmintos);
- Entomoloxía parasitaria (estudo dos artrópodos parasitarios).
Relacións entre organismos
O parasitismo é unha forma especial de relación entre organismos de diferentes especies, na que un deles (o parasito) utiliza ao outro (o hóspede) como lugar de vida permanente ou temporal, así como como fonte de alimento.
O parasito non mata o seu hóspede inmediatamente; primeiro debe alimentarse con el repetidamente. Durante a evolución, os parasitos desenvolveron mecanismos especiais de interacción cos seus hóspedes, que aseguran a actividade vital de todas as especies parasitarias.
As condicións naturais externas afectan aos parasitos non directamente, senón indirectamente, a través dos hóspedes.
O fenómeno do parasitismo está bastante estendido no planeta. Os parasitos poden pertencer a calquera grupo sistemático de todos os reinos de organismos. Calquera tipo de organismo, excepto os virus, pode converterse nun "fogar" de parasitos.
Neste caso, os propios individuos parasitarios convértense en hospedadores de parasitos doutros grupos de clasificación de animais.
A parasitocenose é o número total de absolutamente todos os organismos parasitos que viven simultaneamente no hóspede. O axente causante da enfermidade son organismos parasitarios específicos de diferentes especies hóspedes.
Os parasitos que viven dentro do seu hóspede non só se alimentan, senón que tamén provocan varias enfermidades que poden levar á morte da persoa afectada. Este fenómeno chámase patoxenicidade.
Os parasitos no corpo humano teñen un efecto negativo sobre el a través de varios mecanismos:
- Danos ás células e tecidos;
- Impacto nos mecanismos de defensa inmune e na produción de anticorpos por parte do hóspede;
- Sensibilización do organismo hóspede (hipersensibilidade);
- Efecto velenoso dos produtos metabólicos dos parasitos.
O ciclo de desenvolvemento dun parasito é o número total de fases morfolóxicas do desenvolvemento do organismo, así como unha indicación do hábitat de cada fase, a vía de infección e transmisión.
Por exemplo, as seguintes fases distínguense no desenvolvemento de vermes parasitarios: fase invasiva - entrada no corpo do hóspede; fase de formación de larvas; fase dun individuo adulto, sexualmente maduro.
As enfermidades invasoras (infestacións) son enfermidades causadas por organismos parasitos. As enfermidades humanas invasoras divídense en protozoos (son causadas por protozoos), helmintiases (vermes parasitarios) e enfermidades causadas polo parasitismo dos artrópodos.
Os signos de parasitos no corpo humano son tan diversos que non ten sentido consideralos como un todo. Polo tanto, a continuación consideraremos os síntomas dos principais protozoos, helmintiasis e invasións causadas por outros organismos animais.
Debido á necesidade de adherirse a un estilo de vida parasitario, distínguense tres tipos de parasitismo:
- Falso parasitismo. A entrada accidental dun individuo de vida libre no hóspede, que pode ser viable durante algún tempo e que é capaz de perturbar os procesos normais da súa vida. Os falsos parasitos pronto son liberados ao medio ambiente (por exemplo, nas feces) ou morren despois dun curto período de tempo. O falso parasitismo é inherente a algunhas sanguijuelas, que accidentalmente entran na cavidade nasal das persoas, onde viven e provocan hemorraxias, ácaros e os seus ovos, que entran no estómago e despois son excretados nos excrementos, e algunhas amebas.
- O parasitismo facultativo é a capacidade dos organismos para vivir con e sen hóspede. A viabilidade do parasito dura máis que no primeiro caso. Este tipo é característico das larvas de mosca que son capaces de desenvolverse fóra dun organismo vivo e ao entrar accidentalmente nel (axentes causantes da miase).
- Auténtico parasitismo. Este tipo de parasitismo inclúe helmintos, pulgas, piollos, etc.
| En relación co corpo do anfitrión | |
|---|---|
| Ectoparásitos | Viven na superficie do tegumento, alimentándose de células sanguíneas e das capas superiores da pel. |
| Endoparasitos | Viven dentro dos tecidos, células e cavidades dos seus hóspedes. Poden situarse só nun dos órganos, pero poden desprazarse a outros próximos, provocando tamén os seus danos. |
| Por duración do contacto | |
| Parasito temporal | A maioría das veces son ectoparásitos; o seu contacto adoita ser de curta duración |
| Parasito estacionario | Para tales parasitos, os anfitrións tamén son unha especie de "fogar". Este método de estilo de vida parasitario divídese en dous tipos: periódico (o parasito pasa parte do tempo no hóspede) e permanente. |
| Por especificidade | |
| Poliespecífico | Capaz de cambiar diferentes tipos de hóspedes, xa que se alimentan de sangue, epiderme e outros tecidos inherentes a moitos tipos de seres vivos. |
| Monoespecífico | Capaz de parasitar só determinadas especies (especies) de hóspedes |
O concepto de propietario
O hóspede é un organismo vivo que o parasito utiliza como fonte de nutrientes e lugar para vivir. A maioría dos individuos parasitarios poden cambiar de hóspede, o que se debe á presenza de varias etapas durante a vida do parasito.
O hóspede definitivo (se non o principal, definitivo, último) é un organismo onde o parasito vive na fase adulta e pode reproducirse sexualmente.
Un hóspede intermedio é un hóspede dentro do cal vive a fase larvaria dos parasitos ou unha fase que se reproduce só asexualmente.
Hóspede reservorio - dentro do cal o parasito é viable, aumenta en número, pero non madura máis.
As enfermidades parasitarias poden ser antroponoses (as fontes da enfermidade e os hóspedes son humanos), as antropozoonoses (as fontes e os hóspedes son tanto humanos como animais) e zoonoses (as fontes e os hóspedes son animais).
Moitas infeccións chámanse infeccións focais naturais, cando os patóxenos se moven entre animais salvaxes nunha determinada zona.
Métodos de diagnóstico de infeccións parasitarias
Non podes desfacerte dos "parasitos no corpo" usando unha "pílula máxica" ou remedios populares; podes causar un dano aínda maior a ti mesmo. En primeiro lugar, cómpre entender que tipo de invasión ten unha persoa. Para diagnosticar enfermidades invasivas utilízanse métodos macroscópicos, microscópicos e inmunolóxicos.
As técnicas macroscópicas permiten identificar axentes infecciosos nas superficies exteriores ou nas feces dunha persoa afectada.
Os métodos microscópicos tamén permiten identificar parasitos en frotis de sangue, fluídos de tecidos, biopsias de tecidos musculares, así como en esputo, feces, contido gástrico e duodenal.
Nos estudos parasitolóxicos utilízanse métodos de microscopía óptica e electrónica mediante microscopios ópticos e electrónicos. Aquí, o diagnóstico baséase, en primeiro lugar, no coñecemento profundo das estruturas morfolóxicas dos axentes infecciosos, os métodos de preparación, fixación e tinción dos preparados de frotis.
Os resultados da microscopía dependen da elección dos materiais patolóxicos, da súa natureza, do tempo de recollida desde o inicio dos síntomas e do período de exame desde o momento en que se recibiu o material.
Os métodos de diagnóstico inmunolóxico inclúen reaccións serolóxicas e alérxicas. As probas serolóxicas úsanse para:
- Establecer o tipo de organismos, toxinas, antíxenos utilizando soros de diagnóstico inmunitario;
- Determinar a natureza dos anticorpos no soro sanguíneo mediante antíxenos de diagnóstico.
As reaccións serolóxicas básicas son as reaccións de aglutinación, precipitación, lise, unión do complemento, neutralización e outras. Tamén se coñecen métodos de uso de anticorpos marcados: reaccións de inmunofluorescencia, ensaio inmunoabsorbente ligado a encimas, inmunotransferencia, radioinmunoensaio.
Os métodos de hibridación de ácidos nucleicos e de reacción en cadea da polimerase atoparon un uso xeneralizado no diagnóstico.
Cuestións de prevención e medidas antiepidémicas
As medidas preventivas para todas as enfermidades parasitarias pódense resumir do seguinte xeito:
- É necesario protexer o solo e as fontes de auga da contaminación dos excrementos humanos e animais.
- É necesario mellorar as zonas poboadas e os aseos.
- É necesario realizar unha supervisión sanitaria sobre os territorios e abastecemento de auga das zonas poboadas, así como sobre a produción, transporte e venda de produtos alimenticios.
- É importante realizar a supervisión veterinaria e sanitaria en matadoiros, plantas de procesamento de carne, mercados e explotacións gandeiras.
- É necesario identificar e tratar os portadores de infeccións.
- É necesario protexer ás persoas dos danos causados polos artrópodos e promover o coñecemento sobre a prevención persoal de enfermidades parasitarias.
As medidas antiepidémicas inclúen a detección activa de persoas infectadas e portadores, rexistro e tratamento das persoas infectadas, hospitalización e recoñecemento médico se é necesario, neutralización ou destrución das fontes de infección. A prevención persoal é de gran importancia: medidas de hixiene, recoñecemento médico anual, preparación adecuada para as viaxes turísticas, solución do problema da quimioprofilaxis.
A quimioprofilaxis, é dicir, a administración de fármacos antihelmínticos en grupos de risco e áreas endémicas 1 ou 2 veces ao ano, foi desenvolvida pola OMS para os países desfavorecidos e en desenvolvemento.
Propiedades xerais dos protozoos
Os protozoos son organismos unicelulares que teñen un núcleo (eucariotas).
O tamaño non é máis que un milímetro, atópanse en todas partes e en todos os recunchos do planeta. As formas parasitarias dos protozoos tamén se dividen en ectoparasitos e endoparasitos.
Características dos protozoos:
- O corpo está formado por unha célula, que realiza a función tanto da célula como do organismo no seu conxunto. A forma do corpo pode ser variada: variable, alongada ou fusiforme.
- Algúns protozoos están cubertos só por unha membrana celular, mentres que outros teñen unha membrana elástica chamada película.
- O citoplasma celular divídese en: exterior denso (ectoplasma) e interno (endoplasma). O citoplasma pode conter un ou máis núcleos.
- Os nutrientes entran de varias maneiras: por pinocitose (absorción), fagocitose (alimentación activa), ósmose (ingestión de substancias por diferenza de concentración), transición activa a través da membrana.
- O intercambio de gases prodúcese en toda a célula debido ao compoñente osmótico. Tamén se liberan produtos de refugallo de toda a superficie da célula e coa axuda de vacúolas dixestivas.
- Os organismos unicelulares reprodúcense tanto sexual como asexualmente.
- Os organismos unicelulares teñen varios dispositivos para o movemento: pseudópodos, flaxelos e cilios. Poden responder a estímulos debido a foto-, quimio- e termotaxis e outros mecanismos.
- En malas condicións, os protozoos parasitarios convértense nun quiste, é dicir, quedan cubertos cunha cápsula densa. Nun estado quístico, o proceso vital detense.
En condicións favorables, o quiste derrama a súa cuncha e convértese nunha forma vexetativa, que continúa a vida activa.
A detección de protozoos parasitarios en materiais dun paciente case non presenta dificultades. Adoita examinarse un frotis e ademais unha espesa pinga de sangue.
As feces son xeralmente examinadas frescas usando unha mesa quentada. Para detectar quistes amebianos, a solución de Lugol engádese ás feces, que mancha as estruturas internas.
Neste momento, todos os protozoos foron clasificados no reino Protista, que inclúe sete tipos, dos cales só tres teñen importancia médica.
Subtipo Sarcodae
A forma da célula Sarcodidae cambia; a membrana celular forma protuberancias, que despois poden volver á súa forma orixinal, chamadas pseudópodos.
Debido a eles, a célula móvese. Os sarcódidos viven absolutamente en todas partes: solo, masas de auga doce, mares. As enfermidades infecciosas causadas por Sarcodidae son comúns en todo o mundo, pero atópanse con máis frecuencia nos trópicos e subtrópicos.
Os sarcodes ameboides patóxenos afectan a maioría das veces o sistema dixestivo das persoas; estes son parasitos intestinais. As amebas doutras ordes que viven libremente tamén provocan infeccións graves se se inxiren accidentalmente e se instalan no corpo humano.
Para diagnosticar a amebiase, úsase un exame microscópico das feces. Conteñen formas vexetativas ou quísticas de sarcode. Ao examinar os preparados de feces usando unha mesa quentada especial, é posible detectar pseudópodos de amebas e os seus movementos cara a adiante.
Para tratar a amebiase utilízanse fármacos, que se dividen en grupos: contacto, que actúan sobre as formas que viven no lume intestinal, e amebicidas sistémicos de tecido, que actúan sobre amebas que penetraron no tecido do intestino e outros órganos.
Ademais do tratamento, a aspiración do absceso hepático realízase se a quimioterapia é ineficaz ou hai ameaza de rotura do absceso. A seguinte táboa describe os principais protozoos parasitos do subtipo Sarcodidae.
Subfilo dos flaxelados
Os representantes do subtipo flaxelar, ademais da membrana citoplasmática, teñen unha película (tal cuncha proporciona unha forma constante) e flaxelos (un ou moitos).
O flaxelo contén fibrillas contráctiles que lle permiten moverse. Algúns representantes dos flaxelados teñen unha membrana ondulada, dentro da cal se atopa o flaxelo/flaxelo sen ir máis aló dos seus límites.
O flaxelo parte do cinetosoma, que almacena enerxía. Dentro dalgúns flaxelados hai un axóstilo, un cordón denso dentro do corpo que proporciona soporte.
Os principais síntomas e signos de infección por representantes do subtipo flaxelado preséntanse na seguinte táboa.
| Representante/ Localizacións | Síntomas | Diagnóstico |
|---|---|---|
| Giardia (Lamblia intestinalis ou Giardia lamblia) / Duodeno e intestino delgado | Náuseas, azia, dor abdominal, flatulencia, azia, diarrea, intoxicación corporal, esgotamento | Microscopía do contido do duodeno, exame de feces, ELISA para anticorpos contra Giardia |
| Trichomonas intestinales (Trichomonas hominis/intestinalis)/ Intestino delgado inferior, intestino groso | Colite, enterocolite, colecistite, diarrea | Detección de formas vexetativas e quistes nas feces líquidas do paciente |
| Trichomonas vaginalis (Trichomonas vaginalis) / Vaxina, canle cervical, uretra - en mulleres. Uretra, próstata, testículos - nos homes | Colpite, uretrite nas mulleres, comezón, ardor na zona xenital, secreción amarela espumosa da vaxina. Transporte asintomático, uretrite, prostatite en homes | Fluxo vaxinal en mulleres, secreción uretral e secreción prostática en homes, PCR, cultivo |
| Trichomonas oral (Trichomonas tenax)/ Cavidade oral, tracto respiratorio, amígdalas, enxivas | Cari, enfermidade periodontal, enfermidades ORL | Impresión de frotis, cultura |
| Tripanosomas africanos (Trypanosoma brucei gambiense e Trypanosoma brucei rhodesiense)/ Pel no lugar de penetración, ganglios linfáticos do pescozo e parte posterior da cabeza, torre sanguínea | Ataques de febre, ganglios linfáticos dolorosos, erupción cutánea, dor de cabeza, somnolencia, tremores de membros, parálise, dificultad para falar, coma, convulsións, esgotamento, insuficiencia cardíaca aguda, morte | Exame do lugar da mordida, biopsia dos ganglios linfáticos. Método de gota espesa e frotis de sangue, tinguido por Wright ou Romanovsky-Giemsa, exame do líquido cefalorraquídeo. Infección de animais de laboratorio, RSK, RIF, ELISA |
| Tripanosomiase americana (Trypanosoma cruzi)/ Sangue | Inchazo da pel no lugar de penetración, aumento dos ganglios linfáticos próximos, inchazo das pálpebras, aumento dos ganglios linfáticos parótidos. A forma aguda nos recentemente nados causa danos no corazón e no cerebro cun resultado fatal. A forma crónica en adultos que estaban enfermos na infancia - arritmia, extrasístole, dilatación do colon con hipertrofia da parede, aumento do esófago, mixedema, parálise. | Microscopía de frotis de sangue, mostras de biopsia de ganglios linfáticos, bazo e outros órganos - para a forma aguda. Estudos serolóxicos, xenodiagnóstico (alimentación de insectos non infectados do corpo do paciente e detección de tripanosomas nas súas feces), infección de animais de laboratorio - para a fase crónica |
| Leishmaniasis cutánea (Leishmania tropica)/Pel | Nódulo na pel, aumento dos ganglios linfáticos rexionais, ulceración do ganglio coa formación de úlceras indoloras "secas" ou "húmidas", lesións fillas, cicatriz na pel despois da cicatrización. | Microscopía do tecido do fondo da úlcera con tinción de Romanovsky-Giemsa, RIF, RSK, ELISA |
| Leishmaniasis mucocutánea (Leishmania braziliensis) / Pel e membranas mucosas | Nódulo cutáneo, ganglios linfáticos rexionais agrandados, ulceración da pel, formación de cicatrices. Nas mucosas: lesións deformantes indoloras da boca e do nariz, úlceras na lingua, membranas mucosas das meixelas e do nariz, destrución do tabique nasal, padal duro, farinxe, febre, perda de peso, adición de infeccións bacterianas. | Microscopía de descarga de úlceras, biopsia de órganos danados, RSK, RNGA |
| Leishmaniasis visceral (Leishmania donovani)/ Células do bazo, fígado, medula ósea, ganglios linfáticos | Agrandamento do fígado, bazo, anemia, esgotamento, intoxicación, hemorraxias nos intestinos, diarrea, manchas grisáceas na cara e na cabeza, morte | Detección en frotis de biopsias de bazo, ganglios linfáticos, medula ósea, RIA, ELISA, RSK |
Esporozoos
Os esporozoos non teñen órganos de movemento. Consumen nutrientes en todo o corpo e adoitan presentar parasitismo intracelular. Os esporozoos inclúen os axentes causantes da malaria e do toxoplasma. A toxoplasmose é máis perigosa para as mulleres embarazadas e as persoas con inmunodeficiencia comprobada (por exemplo, no contexto da infección polo VIH).
As mulleres embarazadas con toxoplamose recetan 3 millóns de unidades de espiromicina tres veces ao día, todos os días durante catorce a vinte días.
Ciliatos parasitarios
Os ciliados non cambian a forma do seu corpo e teñen unha pelicula. As manobras motoras realízanse debido á gran cantidade de cilios que cobren toda a célula.
Os ciliados teñen dous núcleos: un grande, responsable do metabolismo celular, e outro pequeno, que transmite información hereditaria.
Os ciliados teñen un sistema dixestivo organizado: o citostoma é a boca da célula, a citofarinxe é a farinxe da célula. Os encimas dixestivos son liberados gradualmente das vacúolas, o que garante a dixestión completa dos nutrientes. As partes non dixeridas dos alimentos saen a través do po, unha formación especial ao final do corpo. Os síntomas que poden ocorrer cando estes parasitos están presentes nos intestinos preséntanse na seguinte táboa.
| Patóxeno | Localización | Síntomas | Diagnóstico |
|---|---|---|---|
| Balantidium coli | Colon | Febre, intoxicación, dor abdominal, diarrea con moco e sangue, náuseas, vómitos. Asintomático, portador de quistes | Detección en feces, biopsias de colon |
O tratamento da balantidiase inclúe a prescrición de fármacos antibacterianos e antiprotozoarios segundo un dos seguintes réximes.
Características xerais dos helmintos
A helmintoloxía é a ciencia dos vermes (helmintos) que parasitan o corpo doutros animais, as enfermidades que causan, así como os métodos de diagnóstico, prevención e tratamento.
A fauna de helmintos é a totalidade de todos os helmintos identificados nos humanos. As enfermidades helmínticas, a diferenza das enfermidades causadas por protozoos (protozoos), non son comúns en todas partes.
A maioría dos vermes realizan a súa actividade no tracto dixestivo das persoas, outros poden atacar os órganos parenquimatosos, o sangue e o sistema xenitourinario.
A propagación dos helmintos depende da actividade laboral da poboación, dos hábitos alimentarios de varios grupos de poboación e da situación económica do país. As seguintes helmintiases son as máis comúns no noso país.
As enfermidades helmínticas divídense en xeohelmintiasis e biohelmintiasis. Para o desenvolvemento de ovos ou larvas de xeohelmintos, necesitan estar no medio externo para madurar e adquirir propiedades patóxenas. Trátase de vermes redondos, tricocéfalos, necadores e outros.
Os biohelmintos pasan polo seu ciclo de vida cun hóspede de substitución e, para adquirir propiedades patóxenas, os seus ovos necesitan entrar nun hóspede intermedio e ás veces adicional. Trátase de bovinos, tenias de porco, opistorquis, fasciolas e outros.
A localización dos vermes parasitarios ou as súas formas larvarias no corpo humano é moi diversa: no intestino delgado e groso (helmintiase intestinal), vías biliares e fígado, torrente sanguíneo, sistema nervioso central e ollos, pel, músculos, etc. Prodúcense parasitos intestinais. nos humanos con máis frecuencia que o tecido.
Na patoxénese das helmintiases, a aparición de reaccións alérxicas e un proceso dexenerativo grave é de considerable importancia. Aparecen debido á gran cantidade de antíxenos que teñen os vermes.
Outros factores da patoxénese inclúen a influencia directa dos encimas que forman as larvas e os individuos adultos. Nas últimas etapas do desenvolvemento do verme, o factor mecánico e o efecto traumático directo dos órganos de fixación xogan un papel importante.
Os diagnósticos adoitan confirmarse mediante entrevista, cadro clínico da enfermidade e detección de ovos, larvas, fragmentos ou vermes adultos en feces, esputo e zume duodenal.
As reaccións serolóxicas, os exames de raios X e ultrasóns tamén xogan un papel importante no diagnóstico das helmintiases.
En xeral, atopáronse preto de trescentas especies de vermes patóxenos en humanos, das cales vinte e oito especies son as máis estendidas: 12 especies de trematodos, 8 especies de cestodos, 8 especies de nematodos.